بررسی نحوه کارکرد سامانه احراز هويت اِمتا

(پيرو ابلاغيه اخير معاونت دادستاني كل كشور در امور فضاي مجازي)

به گزارش روابط عمومی مرکز توسعه تجارت الکترونیکی، پس از ابلاغيه اخير معاونت دادستاني كل كشور در امور فضاي مجازي مبني بر الزام سكوهاي آگهي خودرو و مسكن به احراز هويت آگهي ‌دهندگان خود از ابتداي مهرماه سال جاري، واكنش‌ هاي متعدد و بعضاً انتقادي از سوي برخي كسب‌ و كارها و تشكل‌ هاي صنفي مربوطه نسبت به اين تصميم صورت پذيرفت. حال پس از گذشت چند روز از طرح اين مباحث، مسئولان سامانه اِمتا ضمن تشریح نحوه کارکرد این سامانه، به برخي موارد مهم آن پاسخ داده ‌اند.

1- ارائه API از سوي سامانه اِمتا بر اساس استانداردهای روز دنیا

اين سامانه به صورت API در اختيار كسب ‌و كارها قرار مي‌ گيرد. با توجه به اينكه مرحله اول و اصلي احراز هويت در فضاي مجازي، شناسايي (ثبت‌نام) غيرحضوري كاربران است و در فرآيند اين شناسايي، اطلاعات مهم هويتي كاربران اخذ مي ‌گردد، لذا كميسيون عالي امنيت فضاي مجازي ذيل شوراي عالي فضاي مجازي راه‌ اندازي اين سامانه را با شرط صيانت از داده ‌هاي كاربران به تصويب رسانده است. لازم به ذكر است، يكي از اهداف اصلي تدوين و ابلاغ سند نظام هويت معتبر در فضاي مجازي كه برخي منتقدان به استناد آن به سامانه اِمتا ايراد وارد نموده‌اند نيز لزوم صيانت از داده‌ هاي كاربران در فضاي مجازي است، بنابراين فرآيند شناسايي و احراز کاربران مي ‌بایست در بستر این سامانه طی شود. ابزار احراز هویت گوگل (Login With Google Account) که مورد استفاده بسیاري از پلتفرم ‌ها و كاربران ايراني است نيز به همين شيوه است.

2- فرآيند ساده و کوتاه احراز هويت از طريق اِمتا

نقطه قوت شيوه احراز هويت اِمتا نسبت به شيوه پيشنهادي برخی منتقدان، فرآيند ساده و كوتاه آن است، به اين شكل كه كاربر فقط يك مرتبه شناسايي مي ‌شود و در دفعات بعدی تنها با نام کاربری (شماره موبایل) و رمز عبور یکتای خود احراز می ‌گردد. در نظر بگیرید چندین هزار کسب ‌و کار وجود دارد و با شیوه پیشنهادی هر یک برای احراز هویت کاربر خود می ‌بایست فرآیند شناسایی را طی کند که این فرآیند به مراتب طولانی ‌تر است و حجم ترافیکی و بار مالی پیامکی زیادی را به سامانه مربوطه و کسب‌ و کارها تحمیل می ‌کند و تجربه کاربری نامناسبی نیز دارد. با توجه به اینکه شیوه مذکور تاکنون عملیاتی نگردیده، لذا تبعات منفی آن آگاهانه یا ناآگاهانه در نظر گرفته نشده است.

لازم به ذكر است، در حال حاضر فرآيند شناسايي بيش از هشت ميليون كاربر در سامانه اِمتا طي شده و اين كاربران تنها با وارد نمودن شماره موبايل و رمز عبور خود براي كسب‌ و كارها احراز هويت مي ‌گردند.

3- كارنامه اِمتا در تجربه احراز هويت متقاضيان طرح فروش فوق‌ العاده خودرو

برخلاف اظهارات برخي افراد در اين زمينه، يكي ديگر از نقاط قوت سامانه اِمتا، تجربه بسيار موفق اين سامانه در احراز متقاضيان طرح فروش فوق ‌العاده خودرو می باشد به گونه‌اي كه در مدت 10 روز، بيش از هفت ميليون كاربر شناسايي و احراز هويت گرديدند و ركورد كم ‌نظير احراز هويت بيش از يك ميليون كاربر در يك روز با حجم بالاي ترافيكي و استعلام همزمان از سه دستگاه مختلف و هدايت كاربران به سامانه ‌هاي دو خودروساز ثبت گرديد. با توجه به اينكه كميته خودرو در اين طرح متقاضيان را ملزم به احراز كارت بانكي متعلق به خود از طريق سامانه اِمتا كرده بود و اين وب‌ سرويس از سوي ارائه ‎‌دهنده آن به ‌روز و كامل نگرديده بود لذا برخي كاربران را با مشكل مواجه كرد. همچنين برخي اظهارات مبني بر عدم شناسايي سيم‌ كارت‌هاي اعتباري از سوي سامانه اِمتا نيز به كلي نادرست است. اين سامانه تطابق شماره موبايل كاربران با كد ملي آنها را از طريق سرويس شاهكار كه يكي از ابزارهاي شناسايي و احراز هويت است انجام مي ‌دهد و اين سرويس تمامي سيم‌ كارت‌هاي كشور اعم از دائمي و اعتباري را پوشش مي ‌دهد.

4- تجربه کاربری امتا در سكوهاي آگهي و عدم هدايت آنها به شبکه ‌های اجتماعی خارجي

بررسی‌ ها نشان می ‌دهد با توجه به ساختار، ويژگي ‌ها و كاركردهاي سكوهاي آگهي، هيچ يك از پلتفرم‌ ها و شبكه ‌هاي اجتماعي خارجي قابليت ‌هاي كاربردي در اين خصوص را ندارند و از طرفي صرفاً كاربراني ريزش مي‌ كنند كه به قصد انجام اقدامات سوداگرانه و خلافكارانه در اين بسترها فعاليت مي ‌كنند.

قابل توجه تحليلگران اینکه، يكي از عللي كه كاربران به سمت شبكه ‌هاي اجتماعي خارجي هدايت مي‌ شوند استعلام قيمت برخي كالاهاست كه از سكوهاي آگهي حذف شده است، كه در اين خصوص نظر كارشناسي مركز توسعه تجارت الكترونيكي نيز عدم حذف قيمت ‌هاست و درصورتي كه اين سكوها دستورالعمل ابلاغي از سوي كميته عالي نظارت بر كسب ‌و كارهاي مجازي در شهريورماه سال گذشته را كه يكي از بندهاي مهم آن الزام احراز هويت آگهي‌ دهندگان است را رعايت مي ‌كردند، قيمت ‎‌هاي خودرو و مسكن از اين سكوها حذف نمي ‌گرديد.

در پايان لازم به ذكر است، در تحليل‌ هاي كارشناسي بايد تمامي جوانب يك تصميم مورد بررسي قرار گيرد. بدون ترديد يكي از ذينفعان اصلي اين تصميم، مردم و مصرف‌ كنندكان حوزه تجارت الكترونيكي كشور هستند كه در تحليل‌ها به آن توجه لازم نشده است. مركز توسعه تجارت الكترونيكي به استناد قانون تجارت الكترونيكي و وظايف محوله به موجب اساسنامه خود، به همان اندازه كه مسئوليت حمايت از كسب‌ و كارهاي اينترنتي و توسعه تجارت الكترونيكي را بر عهده دارد، مسئول صيانت از حقوق مصرف ‌كنندكان اين حوزه نيز می باشد، لذا در سياستگذاري‌ ها و ارائه خدمات همواره سعي نموده است تمامي جوانب امر را در نظر بگيرد. به طور مثال، اين مركز در همين زمينه در دو مرحله (آذرماه سال گذشته و مردادماه سال جاري) با نمايندگان سكوهاي ‌آگهي و اتحاديه كشوري كسب‌ و كارهاي فضاي مجازي طي جلسات رسمي در خصوص اجراي احراز هويت كاربران با مدل فعلي سامانه اِمتا به توافق رسيد و اصلاحات مربوطه را نيز بر روي سامانه اعمال نمود ولي سكوهاي مذكور هيچ اقدام عملي نسبت به اتصال به اين سامانه حتي در محيط تستي نيز ننمودند.