به گزارش روابط عمومی مرکز توسعه تجارت الکترونیکی و به نقل از خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران (ایرنا)، با اینکه تحریم ها می تواند در حوزه تولید و ارتباطات علمی موجب دشواری هایی شود؛ تکیه بیشتر بر توان محققان داخلی و توجه به منابع جدید تولید علم کلیدواژه مقابله با نقض برجام و اعمال محدودیت های بیشتر از سوی آمریکا است.

مقابله با تحریم ها با تکیه بر توان محققان ایرانی

ایران و گروه 1+5 پس از مذاکرات فشرده، تیرماه ۱۳۹۴ به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) دست یافتند که بر اساس آن، ایران مجموعه ای از محدودیت ها را در برنامه هسته ای خود در ازای لغو کامل تحریم های هسته ای پذیرفت. با وجود این، دولت آمریکا از زمان ریاست جمهوری باراک اوباما (2009 تا 2017/ 1387 تا 1395) و در دوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ (2015 تاکنون/ 1395) با تصویب قوانین تحریمی جدید بارها این توافق را نقض کرد و در نهایت وی رسما اعلام کرد از این پس خود را به این توافق متعهد نمی داند.

با اینکه سابقه اعمال انواع تحریم ها علیه ایران دستکم به 4 دهه می رسد، اعمال مجدد تحریم های هسته ای توسط آمریکا پرسش هایی را در زمینه های مختلف از جمله در مورد چشم انداز روند فعالیت های علمی کشور، ارتباطات بین المللی علمی، تبادل استاد و دانشجو یا همایش های علمی پدید آورده است.

***سابقه طولانی تحریم ها علیه ایران و نقض عهد آمریکا

استاد دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی نقض عهد را اصولا رویه دولتمردان آمریکا دانست و در گفت وگو با خبرنگار علمی ایرنا افزود: دولت (دونالد) ترامپ در مورد توافق پاریس مسائل و چالش هایی را مطرح کرده و گفته است که به آن پایبند نخواهد بود. در همین ارتباط شاهدیم دولت آمریکا تعرفه های سازمان جهانی تجارت با دولت چین را نیز در مورد واردات فولاد نقض کرده است.

دکتر رمضانعلی صادق زاده نتیجه گیری کرد: همین موارد باعث شده مشروعیت سازمان های بین المللی نیز مانند سازمان ملل متحد، سازمان جهانی تجارت و نظایر آن نزد افکار عمومی جهان زیر سوال برود؛ زیرا آمریکا بعد از دوره طولانی مذاکرات به تعهدات خود عمل نمی کند و این امر از جمله تبعات کلی نقض عهدهای واشنگتن است.

سخنگوی کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی نیز با یادآوری دوران طولانی تحریم ها در کشور نیز گفت: کشور ما از 40 سال قبل تحت تحریم های مختلف بوده است.

سید حمایت میرزاده تأکید کرد: محافل علمی و دانشمندان ما فولاد آبدیده شده اند و در همین شرایط توانسته اند ضمن تولید علم ارتباطات دوسویه را با دانشمندان کشورهای مختلف برقرار کنند.

***بازگشت تحریم ها موجب دشواری هایی می شود؛ اما...

رئیس دانشگاه صنعتی شریف در مورد اینکه آیا تحریم ها موجب کاهش ارتباطات بین المللی دانشگاه می شود یا خیر، به ایرنا گفت: پیش از برجام و در زمان تشدید تحریم ها نیز فعالیت ها و ارتباطات بین المللی دانشگاه ادامه داشت، هر چند در مواقعی با سختی روبرو می شود؛ به ویژه زمانی که بخواهیم مبلغی را از بانک ها جابجا کنیم.

دکتر سیدمحمود فتوحی افزود: با وجود این دانشگاه به همه فعالیت ها و ارتباطات خود ادامه می دهد و اخیرا هم گروه های دانشگاهی و پژوهشی از دانشگاه های مختلف اروپایی مهمان دانشگاه شریف بودند.

دانشیار پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی ایران نیز می گوید: با برهم خوردن برجام دسترسی به تجهیزات و مواد تا حدی پیچیده تر و ارتباط علمی ما با جهان خارج دشوارتر خواهد شد؛ اما اینها تجربه جدیدی نیست.

دکتر بهزاد قره یاضی افزود: در این صورت نه تنها آهنگ پیشرفت علمی کشور کند نخواهد شد، بلکه به شرط تزاحم نداشتن نهادهای داخلی قطعا پیشرفت چشمگیری هم در حوزه های علمی خواهیم داشت.

معاون امور بین الملل دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی نیز می گوید: هر چند از این پس دانشمندان ایرانی با دشواری هایی از جمله اخذ ویزا برای شرکت در دوره ها و همایش های بعضی کشورها روبرو می شوند؛ اما این محدودیت ها نباید مانع پیشرفت و ارتباطات علمی ما شود.

دکتر حمیدرضا تقی راد با بیان اینکه از این پس ارتباط با بعضی کشورها دشوار خواهد بود، ادامه داد: اما کشورهای اروپایی، روسیه و بعضی کشورهای هدف مایل به همکاری های علمی هستند.

در همین ارتباط، میرزاده نیز با تاکید بر روند تولیدات علمی مستمر و پرشتاب دانشمندان ایرانی پیش از رسیدن به توافق برجام خاطرنشان کرد: طبیعی است هر چه ارتباطات سیاسی با کشورهای مختلف دنیا بیشتر باشد، فعالیت های مختلف؛ از جمله فعالیت های علمی آسان ر انجام می شود و در غیر اینصورت کُندی هایی در مسیر علمی روی می دهد.

وی خاطرنشان کرد: اما دانشگاه ها و مراکز پژوهشی و تحقیقاتی ما توانمند هستند و می توانند این دشواری ها را حل کنند.

***ضرورت تکیه به توان برتر دانشمندان ایرانی

چگونگی پر کردن خلا قطع ارتباط احتمالی با دانشمندان خارجی در پی اعمال تحریم های ضدایرانی پرسشی است که دکتر بهزاد قره یاضی در پاسخ به آن گفت: باید به سمت دانشمندان خود در مناطق مختلف کشور برویم. ایران کشور کوچکی نیست و دانشمندان کمی ندارد که اگر از آمریکا ناامید شدیم، بخواهیم به سوی اروپا برویم.

وی با اشاره به این که مرزهای دانش با مرزهای جغرافیایی تطابق ندارد، افزود: اگر دانشمندان خود را تقویت کنیم، علم را در همه مناطق دنیا به دست می آورند. امروز امکان ندارد کشوری علم را پشت میله های آهنین به انحصار خود درآورد.

وی با اشاره به شعار امسال یعنی حمایت از کالای ایرانی، خواستار حمایت از دانش داخلی توسط مسئولان کشور شد و گفت: مسئولان باید دانش نزد ایرانیان را صدر اولویت های خود قرار داده و صاحبان این کالا و مولدان آن را که پژوهشگران و دانشمندان هستند، نرانند. دانشمندان ما با وجود مزاحمت های آمریکا همواره با انرژی، انگیزه و خلاقیت در مسیر تولید علم راه رفته اند و به قله های دانش دست یافته اند.

دکتر صادق زاده نیز با اشاره به وجود منابع انسانی تحصیلکرده و خلاق در کشور افزود: دانشمندان ایرانی در همه زمینه ها در تولید علم و تبدیل آن به فناوری پیشتاز هستند و خروج احتمالی آمریکا از برجام و اعمال تحریم ها هیچ خللی در انتشار و تولید دانش نخواهد داشت.

وی در مورد سازوکارهای حمایتی دولت از دانشمندان و فناوران نیز توضیح داد: بستر قانونی خوب و نهادهای مناسبی برای حمایت از محققان وجود دارد.

رئیس کمیسیون صنایع، معادن و فناوری اطلاعات و ارتباطات شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری (عتف) با اشاره به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری گفت: دولت باید متناسب با درآمدها در قوانین بودجه سالانه توجه بیشتری به محققان و نیازهای مالی دانشمندان داشته باشند تا در فرآیند تولید علم و فناوری های نوین خللی ایجاد نشود؛ همچنین محققان با انگیزه بیشتری فعالیت کنند.

***لزوم نگاه به اروپا، روسیه و شرق

میرزاده معتقد است: محافل علمی در آمریکا و دیگر کشورهای جهان فعالیت خود را از محافل سیاسی جدا کرده اند و به این شکل مرزهای علم از بین رفته است. از دیگر سو ارتباطات به اشکال حضوری و غیرحضوری و مستقیم و غیرمستقیم بین اساتید دانشگاه و دیگر علما وجود دارد و موثر است.

وی می افزاید: غیر از چند کشوری که تحت تاثیر آمریکا هستند و انتظار می رود از این کشور پیروی کنند، کشورهای دیگر از قبل نیز با ما ارتباط داشته و بعد از این هم ارتباط خواهند داشت؛ در نتیجه خروج آمریکا از برجام تاثیر آنچنانی در روند تولیدات علمی ما نخواهد داشت.

"علم در انحصار آمریکا نیست، کشورهای همسایه ما، خاورمیانه و کشورهایی از اوراسیا و اروپا نیز توانمندی هایی در اختیار دارند که با ارتباط با آنها می توانیم به روند پرشتاب علمی کشور ادامه دهیم."

دکتر تقی راد نیز راه حل دشواری هایی را که از این پس در روند تولیدات علمی پدید می آید، توجه به کشورهای اروپایی، روسیه و بعضی کشورهای هدف می داند و می گوید: بعضی از این کشورها در فناوری های خاص از جمله کشورهای مطرح هستند.

وی همچنین با اشاره به اذعان دانشمندان به ویژه در آمریکا به سطح برتر دانش همتایان ایرانی آنها گفت: در همایش های بین المللی شاهدیم که این دانشمندان به همتایان ایرانی خود نزدیک شده و علاقمند به مفاهمه علمی و اطلاع از چگونگی پیشرفت ها در ایران هستند.

میرزاده نیز می گوید: علم در انحصار آمریکا نیست، کشورهای همسایه ما، خاورمیانه و کشورهایی از اوراسیا و اروپا نیز توانمندی هایی در اختیار دارند که با ارتباط با آنها می توانیم به روند پرشتاب علمی کشور ادامه دهیم.