امروز، عصر ارتباطات است و در این بین کسب و کارهای نوینی در بستر اینترنت شکل گرفته که زمینهساز سهولت بیشتر در کار و بهرهوری بالاتر در بخشهای گوناگون شدهاند و جای خالی آنها در حوزه کشاورزی به شدت احساس میشود.
استارت آپها در بخش تولید نسبت به بخش خدمات عقب هستند
کشاورزی بخش راهبردی و مهمی برای اقتصاد کشور بهشمار میآید، زیرا مزیتهای زیادی دارد و بخش مهمی از صادرات غیرنفتی کشور را به خود اختصاص داده است.
به گزارش روابط عمومي مركز توسعه تجارت الكترونيكي، آنطور که آمارها نشان میدهد، گردش مالی بخش کشاورزی در سال 1395 حدود 70 میلیارد دلار بوده و متأسفانه میتوان گفت تمام این بازار در دست دلالان و واسطههایی است که اتفاقاً به سود کم هم قانع نیستند.
شاید تصور کنید دلالان کشاورزی، افراد مرموز و مافیایی با کاپشن چرم تیره و عینک دودی هستند که صدای بمی هم دارند و هزاران تن محصول کشاورزی میخرند و میفروشند؛ اما واقعیت این است که در این بخش افرادی هم هستند که با چند گونی سیب زمینی یا گندم و ... نام دلال را با خود یدک میکشند و محصول را با نرخ بسیار اندک از کشاورز بیچاره میخرند و با سود کلان میفروشند.
امروز، عصر ارتباطات است و در این بین کسب و کارهای نوینی در بستر اینترنت شکل گرفته که زمینهساز سهولت بیشتر در کار و بهرهوری بالاتر در بخشهای گوناگون شدهاند و جای خالی آنها در حوزه کشاورزی به شدت احساس میشود. استارت آپها علاوه بر رونق بخش کشاورزی و کوتاه کردن دست دلالان، میتوانند به اصلاح و توسعه این بخش نیز کمک کنند.
گزارش مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی حاکی از این است که بخش کشاورزی جایگاه دوم را در رشد مثبت اقتصادی ایران پس از نفت در سال 1395 کسب کرده است و حتی تولیدات بخش کشاورزی در سال 1395 نسبت به سال 1392 (شروع کار دولت تدبیر و امید)، رشد 21.6 درصدی داشته است.
این رشد شامل 28.1 درصد محصولات باغی، 20.4 درصد محصولات زراعی، 14.1 درصد تولیدات دام و طیور و 16.7 درصد تولید آبزیان میشود. حال پرسش این است که با وجود این ظرفیت و استعداد در بخش کشاورزی، چه میزان شاهد نوآوری و خلاقیت، بهویژه در بخش فروش آن هستیم؟
پیشتر وزیر جهاد کشاورزی تأکید کرده بود با همکاری معاونت علمی و فنآوری رئیس جمهوری و وزارت ارتباطات و فنآوری اطلاعات، راهاندازی استارت آپها بهمنظور کاهش فاصله تولید تا مصرف را پیگیری میکنیم.
استارت آپهایی که داریم
در بسیاری از کشورهای توسعه یافته اروپایی و آمریکا که بخش مهمی از اقتصادشان به کشاورزی وابسته است، استفاده از استارت آپها به رونق کشاورزی و خدمات مرتبط با آن منجر شده است؛ اتفاقی که آنچنان که باید و شاید هنوز در ایران رخ نداده است و تازه جرقههای امیدواری به ایجاد آنها زده شده تا جایی که تا کنون چندین رقابت استارت آپی (ویکند) در مناطق گوناگون کشور در حوزه کشاورزی برگزار شده و تعدادی استارت آپ در حوزه کشاورزی فعالیت خود را با جدیت شروع کردهاند که از آنجمله میتوان به استارت آپ "کشمون" که در حوزه خرید مستقیم زعفران از کشاورزان فعالیت دارد و "کشت کالا" که آنهم برای ارتباط مستقیم کشاورزان با خریداران واقعی و حذف واسطهها از بازار کشاورزی فعالیت میکند، اشاره کرد.
"کشت کالا" را در حال حاضر باید مهمترین استارت آپ حوزه کشاورزی در ایران دانست که بیش از یک سال از شروع فعالیت آن میگذرد. استارت آپی که از سوی محمد زرندی، امیر دهقانی اسکویی و سید امید حسینی راهاندازی شد و در جشنواره استارت آپ ویکند تبریز مقام نخست را کسب کرد.
این استارت آپ بهجز فراهم کردن زمینههایی برای فروش مستقیم محصولات از سوی کشاورزان به خریداران واقعی و نه واسطهها، در حوزه برندسازی در صنعت کشاورزی، توسعه صادرات محصولات کشاورزی، ترویج و آموزش استانداردهای کاشـت، داشـت، بـرداشت، آبیـاری و ... هـم کمک میکند.
یکی دیگر از استارت آپها و سایتهای اینترنتی که در حوزه فروش محصولات کشاورزی فعالیت میکند، سایت "ایران هاروست" است که بهطور مستقیم به عرضه محصولات کشاورزی میپردازد. در سایت این مجموعه نوشته شده که آنها بهطور مستقیم با 40 مزرعه همکاری دارند و محصولات متنوع خود را در سه شهر توزیع میکنند.
البته علاوه بر استارت آپهایی که در حوزه کشاورزی درحال فعالیت هستند، در چند سال گذشته سایتهای بسیاری هم در این حوزه شکل گرفتهاند که از آنجمله میتوان به سایت "بازار بزرگ کشاورزی ایران" (ببک) اشاره کرد که از شش هفت سال پیش در بخش کشاورزی حضور دارد، اما فعالیتشان بیشتر مبتنی بر ثبت آگهی فروش محصول یا تقاضا برای محصول و ارائه نرخ روز نهادههای کشاورزی و ... است.
ضعف در استارت آپهای بخش تولید
رئیس مرکز توسعه تجارت الکترونیکی با بیان اینکه استارت آپهایی مانند اسنپ، دیجی کالا و دیوار در حوزه ارائه خدمات جهش خوبی داشتهاند، اظهار کرد: کسب و کارهای نوین در حوزه تولید و حمایت از این بخش در داخل و برای تبلیغات، فعالیتهای آنچنانی ندارند که در این زمینه ضعف دارند.
رمضانعلی صادقزاده به "گسترش تجارت" گفت: با توجه به شعار امسال مبنی بر حمایت از كالاي ایرانی، لازم است نسبت به فرهنگسازی در حوزه رونق کسب و کارهای نوین در بخش تولید از سوی رسانهها در قالب برگزاری همایشها، ارائه آموزشها و اطلاعرسانیها اقدام شود. ضمن اینکه ما نیز در مرکز سعی میکنیم از طریق سامانههایی که در اختیار داریم، حمایت از کالای ایرانی را تشویق كنیم.
وی با اشاره به مصوبه هیأت دولت در نخستین نشست سال 1397 تصریح کرد: بر اساس بخشنامه معاون اول رئیس جمهوری، خرید کالاهای مشابه داخلی از خارج از سوی نهادها و سازمانهای اجرایی ممنوع است و ما هم بر همین اساس در سامانه تدارکات الکترونیکی دولت (ستاد) این اطلاعرسانی را انجام میدهیم.
به گفته رئیس مرکز توسعه تجارت الکترونیکی، استارت آپها در بخش تولید چه در کشاورزی و چه در حوزههای دیگر، نسبت به بخش خدمات قدری عقب هستند. از سوی دیگر تولیدکنندگان کالا نیز باید در نرخ و کیفیت بهترین باشند. دولت هم با مکانیزمهایی که در اختیار دارد باید تسهیل کننده مسیر حمایت از کالای ایرانی باشد.
صادقزاده درباره روند مجوز فعالیت استارت آپها گفت: باید سامانهای داشته باشند که به ما معرفی میکنند و ما نیز اطلاعات آنها را که الکترونیکی برای ما ارسال میکنند، احراز میکنیم و پس از آن لوگوی نماد اعتماد را از ما دریافت میکنند و تحت نظر خواهند بود.
رفع مشکلات با کسب و کارهای نوین
عضو کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی، صنايع و معادن و كشاورزي تهران با بیان اینکه ضرورت ایجاد استارت آپها در کشاورزی میتواند در حذف واسطهها باشد، اظهار کرد: استارت آپها در ایران فقط در دو بخش زعفران و شیلات فعالیت خود را آغاز کردهاند که بدون واسطه محصول را بهدست مصـرفکننده میرسانند و ارتباط مستقیم با تولیدکننده اصلی دارند.
احمد صادقیان در گفتوگو با "گسترش تجارت" تصریح کرد: بخش کشاورزی ما بیش از اینها میتواند با فعال شدن کسب و کارهای نوین تغییر کند و رونق بگیرد. این درحالی است که استارت آپها در جهان، بهویژه کشورهای پیشرفته در تمام زمینههای کشاورزی از اصلاح شبکه آبیاری و فنآوری نوین کشاورزی و بذر و کود گرفته تا تعیین الگوی کشت و افزایش بهرهوری و کشتهای گلخانهای و شهری فعال هستند.
وی ادامه داد: وظایفی که وزارت جهاد کشاورزی ایران دارد، در دیگر کشورها برعهده بخش خصوصی و همین استارت آپهاست که نتیجه مطلوبی هم در این مهم گرفتهاند.
به گفته عضو کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی، صنايع و معادن و كشاورزي تهران، دولت باید زمینه فعالیت کسب و کارهای نوین را فراهم کند که خوشبختانه نیروهای جوان و تحصیلکرده و فعالی هم در این زمینه داریم که میتواند اشتغالزایی بالایی را به همراه داشته باشد. ضمن اینکه نیاز به سرمایه هنگفتی ندارد و میتواند مشکلات عمده بخش کشاورزی کشور را برطرف کند.
صادقیان تأکید کرد: دولت باید فعالیت بخش خصوصی را در این زمینه جدی بگیرد و نباید همه امور را خودش انجام دهد. دولت باید شرایط حضور استارت آپها در بخش کشاورزی را فراهم کند.
